Langdurige opvang asielzoekers

Nederland zit in een opvangcrisis. Er ligt een groeiende vraag van het Rijk om opvang en huisvesting aan vluchtelingen te bieden. Dat is een vraag aan alle gemeenten in Nederland, en ook aan de gemeente ’s-Hertogenbosch. Wij willen onze verantwoordelijkheid nemen in deze landelijke vluchtelingenopvang. Mensen die op de vlucht zijn voor oorlog en geweld vangen we humaan op. Ook de gemeenteraad van ’s-Hertogenbosch heeft zich uitgesproken voor humane opvang van vluchtelingen.

Er zijn nog steeds gemeenten die niks doen. Voor onze gemeente blijft het bij een opvanglocatie voor 600 bewoners. Ook als de vraag groter wordt.

Een asielzoekerscentrum (azc) is een opvangcentrum voor vluchtelingen. Hier komen vluchtelingen terecht als hun asielprocedure is begonnen. We noemen ze dan asielzoekers. In het azc verblijven ze tot er is beslist over hun asielaanvraag. Komt het azc bij jou in de buurt? Bekijk de video voor meer informatie over deze opvanglocaties van het COA.

We merken dat verschillende inwoners graag willen weten waar de opvang gaat komen. Dat kunnen we ons voorstellen. Toch blijven we inzetten op zorgvuldigheid. Dat betekent voor ons dat we eerst het locatieonderzoek afronden. Alle stappen van toetsing en onderhandeling moeten we doorlopen hebben. Zodat we met zekerheid kunnen aangeven wat de meest geschikte plek is. En waar die gaat of gaan komen. Op het moment dat die duidelijkheid er is, zorgen we voor een goede communicatie. Waarbij onze eerste aandacht uit gaat naar de directe omgeving van die plek.

Nee, de asielzoekerscentra (opvanglocaties) zitten vol. Dit komt doordat er steeds meer asielzoekers naar Nederland komen. De belangrijkste reden is het grote woningtekort in Nederland. Hierdoor zitten er ruim 11.000 statushouders (mensen met een verblijfsvergunning) in gewone asielzoekerscentra die eigenlijk al moeten uitstromen naar woningen die er niet of onvoldoende zijn. Het COA is druk bezig met het zoeken naar nieuwe opvanglocaties. Normaal gesproken duurt dit traject langere tijd. Nu er snel extra opvangplaatsen nodig zijn, doet het Rijk een beroep op alle gemeenten in Nederland om opvang en huisvesting aan vluchtelingen te bieden.

We vangen al tijdelijk asielzoekers op in twee noodopvanglocaties. Voor beide plekken geldt dat deze na de afgesproken periodes niet nog een keer verlengd zullen worden. De opvang op het oude Hypecoterrein eindigt 1 maart 2024. Kasteel Meerwijk stopt 21 mei 2024.

De opvangplek die we nu zoeken, blijft er maximaal tien jaar. Om zekerheid daarop te garanderen, zoeken we nu al naar een plek daarna. Tegelijk hebben we er rekening mee te houden dat opvangen van vluchtelingen lang nodig zal zijn. Niet alleen in ’s-Hertogenbosch, in heel Nederland. Daar willen we ons op voorbereiden.

We hebben voor die lange termijn de Poeldonkweg (Groot Meerendonk) in beeld. Dat is het gebied tussen de A2 en de Zuid-Willemsvaart. We gaan als onderdeel van de gebiedsontwikkeling daar, de mogelijkheden van een opvang voor meer doelgroepen onderzoeken. Een plek voor asielzoekers en bijvoorbeeld spoedzoekers voor een woning. 

De bewoners van een azc blijven uiteraard niet altijd binnen het terrein. Ze lopen en of fietsen ook het dorp of de stad in. En dat is maar goed ook, want wanneer ze in ons land blijven, moeten ze integreren. Dat betekent dat buurtbewoners de nieuwe buurtbewoners tegenkomen. Op straat, in de supermarkt of bijvoorbeeld op de (basis)school.

De gemeente geeft alleen een omgevingsvergunning af als het gebouw brandveilig is verklaard door de brandweer. Een omgevingsvergunning is nodig om een gebouw in gebruik te nemen.

Op elk azc wordt een recreatiezaal, een open leercentrum (olc), speeltoestellen en buitensportruimte ingericht. Het olc is een lokaal met computers waar bewoners in hun eigen tempo en op hun eigen niveau kunnen werken en oefenen met leermiddelen. Dit zijn bijvoorbeeld leren lezen en schrijven of een begin maken met Nederlandse taal en gebruik kunnen maken van internet. Tijdens de openingstijden van het olc is er begeleiding van medebewoners en Nederlandse vrijwilligers. Het COA heeft ook veel aandacht voor de kinderen van de bewoners. Op ieder azc zijn verschillende vrijwilligers(organisaties) aanwezig om activiteiten te organiseren voor bewoners en met name kinderen. Het COA heeft samenwerkingsovereenkomsten met bijvoorbeeld Vluchtelingenwerk Nederland, Stichting De Vrolijkheid en Stichting Het Vergeten Kind. 

Het azc is openbaar toegankelijk. Bezoekers moeten zich melden bij de receptie.

Bewoners van een azc krijgen van het Rijk een vast bedrag per week om te eten en zich te kleden. De bewoners van een azc doen vooral boodschappen in de directe omgeving van een locatie. Ook kunnen ze er bijvoorbeeld voor kiezen om lid te worden van een plaatselijke sport- of muziekvereniging. Waar het kan worden verbindingen gelegd tussen de bewoners van het azc en bewoners, instellingen, bedrijven en verenigingen in de buurt, maar ook in de rest van de gemeente.

Uit een rechterlijke uitspraak en onderzoek blijkt dat de waardestijging of -daling van woningen niet in verband staat met de aanwezigheid van een AZC in de omgeving.

Een azc is een bedrijf in het klein. Wanneer een azc wordt geopend, wordt gekeken welke mogelijkheden er zijn om werving van personeel via de regionale arbeidsvoorziening te organiseren. Het onderhouden en schoonmaken van gebouwen en beveiliging zijn werken en diensten die ingehuurd worden op basis van een centraal inkoopbeleid. De praktijk leert dat leveranciers hun medewerkers vervolgens wel lokaal of regionaal inhuren. 

De asielzoekers ontvangen een financiële toelage van € 40 per week en besteden het geld in winkels in de buurt. Voor veel culturen is het klaarmaken van maaltijden een belangrijke tijdsbesteding. De ervaring leert dat de middenstand in de omgeving een impuls krijgt.  

Vluchtelingen zijn mensen die vanwege oorlog of andere redenen vrezen voor hun leven en asiel aanvragen in ons land. Vluchtelingen die asiel aanvragen heten asielzoekers. Tijdens de behandeling van hun asielaanvraag wonen ze in asielzoekerscentra (azc’s). Vluchtelingen met een verblijfstatus in Nederland noemen we statushouders. Vanaf dat moment hebben ze ook recht op een woning in Nederland. Omdat de instroom van asielzoekers nu erg hoog is en de doorstroom van statushouders van de azc’s naar woningen door de krappe woningmarkt laag, komt het COA opvangplekken te kort. Om toch iedereen die in Nederland asiel aanvraagt op te kunnen vangen, zijn daarom extra opvanglocaties nodig: de langdurige opvang. Het COA is wettelijk verplicht om asielzoekers op te vangen.

Dat is voor iedere asielzoeker verschillend. Een asielzoeker krijgt na zijn asielaanvraag in principe binnen zes maanden van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) te horen of hij in Nederland mag blijven. Hebben mensen een positief besluit van de IND ontvangen, dan start voor hen de inburgering. De asielzoeker blijft op een azc tot er geschikte woonruimte in een gemeente in Nederland wordt aangeboden. Wanneer een asielzoeker van de IND een negatieve beslissing ontvangt op zijn asielverzoek, kan hij in beroep gaan bij de rechter. Vervolgens is hoger beroep mogelijk.

Het COA heeft onze gemeente verzocht om 600 plekken te realiseren. Het college van burgemeester en wethouders heeft op 14 februari 2023 besloten om hiermee in te stemmen.

Onder de bewoners van het opvangcentrum bevinden zich gezinnen, mannen, vrouwen en kinderen uit alle leeftijden. Afhankelijk van de instroom bepaalt het COA wie, waar geplaatst wordt. De instroom is afhankelijk van:

• De situatie in de wereld in de komende 5 tot 10 jaar;
• Wie er asiel aanvraagt in Nederland; 
• De bezettingsgraad van de verschillende azc’s in Nederland.

Op dit moment worden gezinnen asielzoekers opgevangen in de noodopvang op het oude Hypeco-terrein in Nuland. Zodra het nieuwe azc gereed is, verhuizen de gezinnen van de noodopvang in Nuland als eerste.

De asielzoekers komen uit verschillende landen van over de hele wereld.

Na binnenkomst in Nederland worden asielzoekers geïdentificeerd en geregistreerd door de vreemdelingenpolitie en de IND. De Koninklijke Marechaussee onderzoekt eventuele documenten later. De mensen krijgen een medische intake, een tbc-controle en een coronatest. Ook krijgen ze allemaal een coronavaccinatie aangeboden.

Ja, alle asielzoekers worden bij binnenkomst medisch gescreend en krijgen het Rijksvaccinatieprogramma aangeboden. Net zoals iedere Nederlander staat het de asielzoekers vrij om hier gebruik van te maken.

In een azc bereiden de asielzoekers zich voor op hun toekomst, of deze nu in Nederland ligt of in het land van herkomst. Het COA beseft dat een zinvolle dagbesteding noodzakelijk is voor het welzijn van de bewoners. Zinvolle activiteiten bieden een balans in dag- en nachtritme, afleiding van de dagelijkse sleur en asielprocedure waarin men zich bevindt. Het opbouwen van sociale contacten en het invulling geven aan een ‘identiteit’ die meer is dan alleen een asielzoeker. Het COA vindt dat asielzoekers moeten worden aangesproken op zelfstandigheid en verantwoordelijkheidsgevoel.

Op het azc is een programma beschikbaar, aangepast aan de stand van zaken in de asielprocedure van de asielzoeker (fase specifieke begeleiding). Binnen een dergelijk programma besteden de bewoners tijd aan specifieke voorlichting, afspraken met hun advocaat of andere instanties. De bewoners van het azc hebben daarnaast de zorg voor hun eigen huishouden: schoonmaken, eten koken, boodschappen, etc. Daarnaast werken bewoners mee op de locatie. Groenonderhoud, schoonmaak en technische werkzaamheden, onder begeleiding van het COA. Ook zijn er activiteiten die gericht zijn op educatie. Denk aan Nederlandse les, maatschappijoriëntatie en computerlessen. Het aanbod van activiteiten is sterk afhankelijk van vrijwilligers(organisaties) die wel of geen activiteiten organiseren of bewoners van het azc toe willen laten bij hun activiteiten.

De mensen die in de opvang wonen, mogen zich vrij bewegen in de gemeente. Wanneer de asielzoekers op de locatie komen, dan krijgen ze informatie over hun rechten en plichten. In het azc gelden regels. De bewoners ontvangen die regels in hun eigen taal. De mensen zijn zelf verantwoordelijk voor het bijhouden van hun eigen verblijf. Leerplichtige kinderen volgen onderwijs.

Daarnaast hebben volwassenen gesprekken met onder meer de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) en VluchtelingenWerk. Ze bereiden zich met programma’s en/of vrijwilligerswerk voor op hun toekomst, zoals Nederlandse les of computerlessen. Dat kan op en buiten de locatie zijn. Met organisaties en partijen in de omgeving zoeken we naar een nuttige tijdsbesteding.

Benieuwd hoe het leven in een azc er uit ziet? Bekijk het op de website van het COA.

Asielzoekers mogen maximaal 24 weken per jaar betaald werken.  Eventuele inkomsten worden ingehouden op het leef- en kleedgeld. Asielzoekers die willen werken moeten zelf werk zoeken. Het COA geeft hierin advies, maar bemiddelt niet. Op en rond het asielzoekerscentrum worden bewoners betrokken bij dagelijkse werkzaamheden. Ze krijgen hiervoor een kleine vergoeding. Bewoners mogen ook buiten het azc vrijwilligerswerk doen. Onder de bewoners bevinden zich allerlei beroepen: timmermannen, journalisten, installateurs, artsen, kunstenaars enz. Voor alle kinderen in Nederland geldt de leerplicht, dus ook kinderen die in een asielzoekerscentrum verblijven, moeten overdag naar school.

De leerplichtige kinderen in een azc (tussen 5 en 18 jaar) moeten naar school. Om de kinderen goed voor te bereiden op het volgen van de gewone onderwijsprogramma’s, worden er zogenoemde schakelklassen ingericht. Het COA overlegt met lokale schoolbesturen. Voor het organiseren van het onderwijs wordt samengewerkt met lokale scholen.

Ja, ze mogen bezoek ontvangen. Het COA kent een bezoekersregeling.

Bewoners worden niet verplicht om binnen te blijven. Ze zijn vrij om te gaan en staan waar ze willen, zoals iedereen in Nederland.

De gezondheidszorg voor asielzoekers wordt geregeld via een landelijk gezondheidscentrum asielzoekers (GZA). Het GZA is het eerste aanspreekpunt voor medische zorg voor alle asielzoekers in de opvang van het COA. Het GZA heeft op vrijwel elke COA-opvanglocatie een gezondheidscentrum waar de asielzoeker terecht kan voor een afspraak met een zorgprofessional, zoals de doktersassistent, verpleegkundige, POH-GGZ of huisarts.

Het COA is neutraal op het terrein van politiek en religie. Er zijn geen dominees, imams of andere religieuze voorgangers in dienst. Ook neemt het COA geen initiatief om religieuze bijeenkomsten te organiseren op het azc. Religie en de beleving daarvan wordt gezien als een individuele invulling. Het staat een asielzoeker natuurlijk vrij om naar gelieve en op eigen initiatief een kerk- of moskeedienst bij te wonen buiten het azc.

Als asielzoekers een vergunning krijgen om in Nederland te blijven, noemen we ze statushouders. In onze gemeente krijgen jaarlijks een aantal statushouders een woning toegewezen. Iedere gemeente in Nederland heeft hierin een wettelijke taak. Deze woning krijgen ze toegewezen door een van de woningcorporaties. Met een nieuwe woning kunnen ze hun leven in Nederland verder opbouwen. Ze worden onderdeel van de Nederlandse samenleving. We helpen ze om daarin hun weg te vinden.

Vanaf het moment dat een asielzoeker een eerste negatieve beschikking van de IND krijgt, informeert het COA de asielzoeker over de mogelijkheid van vrijwillige terugkeer. Asielzoekers die zijn uitgeprocedeerd, ontvangen na 28 dagen geen geld en onderdak meer van het COA en zijn zelf verantwoordelijk voor hun vertrek uit Nederland en het regelen van de daarvoor benodigde documenten. Zij kunnen daarbij hulp vragen aan de Internationale Organisatie voor Migratie.

Nee, omdat het COA in de basis geen statushouders opvangt. Een gevolg van de huidige woningcrisis is dat er (te) veel statushouders niet naar reguliere woningen doorstromen en nog steeds in reguliere azc’s verblijven. De huisvesting van statushouders is een taak van de gemeente.

We houden er rekening mee dat opvangen van vluchtelingen lang nodig is. Niet alleen in de gemeente ’s-Hertogenbosch, maar in heel Nederland. Daar bereiden we ons op voor. Tegelijkertijd houden we ons aan de afspraken met het COA en omwonenden. Daarom onderzoekt het college nu al naar de haalbaarheid van een azc op een andere plek in de gemeente ‘s-Hertogenbosch. Waarbij het gaat om de mogelijkheid van een flexibele opvang, voor asielzoekers en bijvoorbeeld mensen die met spoed op zoek zijn naar een woning.

Buiten de locatie is de burgemeester verantwoordelijk voor de openbare orde en veiligheid in de gemeente. De asielzoekers krijgen begeleiding en voorlichting over onderwerpen, zoals veiligheid maar ook omgangsvormen in Nederland. Het COA, de politie en de gemeente stellen een veiligheidsplan op waarin verantwoordelijkheden, aanwezigheid en bereikbaarheid van alle diensten met telefoonnummers is vastgelegd.

Het COA is verantwoordelijk voor de veiligheid op de locatie. De medewerkers van het COA zijn bhv-getraind en kunnen optreden bij calamiteiten. Daarnaast zijn er 24 uur per dag, 7 dagen in de week beveiligers op de locatie. Zij zijn dus dag en nacht bereikbaar en aanspreekbaar. Waar nodig is er contact tussen het COA en de politie. De vluchtelingen krijgen begeleiding en voorlichting over onderwerpen zoals veiligheid, maar ook omgangsvormen in Nederland. Daarnaast houdt het COA via het omwonendenoverleg contact met de omgeving. In het omwonendenoverleg is er ruimte om vragen te stellen, eventuele klachten neer te leggen en de follow-up te verantwoorden.

Buiten het terrein zijn de gemeente en de politie verantwoordelijk. Bewoners van het azc zijn straks inwoners van de gemeente ’s-Hertogenbosch. Bij overlast staan gebruikelijke hulpdiensten paraat, net als voor andere incidenten binnen de gemeente.

Bij problemen zoekt de gemeente samen met het COA, de politie en omwonenden naar oplossingen.

De realisatie van de langdurige opvanglocatie(s) voor asielzoekers is de verantwoordelijkheid van het COA, en dus ook de investeringen en exploitatie.

Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) zorgt voor de opvang van asielzoekers in Nederland tijdens de asielprocedure. Dit houdt in dat het COA zorgt voor opvang vanaf het moment dat de asielzoeker asiel aanvraagt in Nederland, tot aan het moment dat de asielzoeker Nederland moet verlaten of een verblijfsvergunning krijgt. Zie ook de website van het COA.