’s-Hertogenbosch kijkt terug en vooruit: onderzoek brengt slavernijverleden in beeld

In 2023 en 2024 stond Nederland stil bij het Nederlands slavernijverleden. Er werd onder andere herdacht dat de slavernij in 1873 werd afgeschaft. Ook in ’s-Hertogenbosch is hierbij stilgestaan. De gemeenschap van nazaten van tot slaafgemaakten vroeg meer inzicht in de rol van ’s-Hertogenbosch bij het slavernijverleden. Vandaag is in Het Groot Tuighuis, in het bijzijn van het voltallige college, het boek ‘Vergeten Verhalen’ gepresenteerd en aangeboden aan burgemeester Jack Mikkers. Het college erkent dat ’s-Hertogenbosch onderdeel was van een koloniaal systeem waarin slavernij een belangrijke rol speelde. Daarom volgt het college de lijn van de eerder gemaakte excuses van de minister-president.

Onderzoek naar Bosch slavernijverleden

Onderzoekers van de Radboud Universiteit keken in opdracht van het college naar de rol van het Bossche stadsbestuur tussen de 17e en 19e eeuw. De periode van 1629 tot 1880 stond centraal, met aandacht voor de afschaffing van de slavernij in Nederlands-Indië (1860), het Caribisch gebied (1863) en de periode van staatstoezicht in Suriname. Het onderzoek is uitgevoerd door Kim Lempereur en Joris Martens, onder begeleiding van dr. Dries Lyna.

Conclusies uit het onderzoek

Tussen 1629 en 1880 waren er in ’s-Hertogenbosch 524 stadsbestuurders. Sommige van deze bestuurders hadden persoonlijke belangen in slavernij en kolonialisme. Veertien van hen verdienden geld aan handel en werk in de koloniën. De stad – of het stadsbestuur – investeerde niet direct in de VOC of WIC. Ook had ze geen officiële rol in de handel in tot slaaf gemaakte mensen. Toch hadden verschillende bestuurders en hun families wel privébelangen in die handel.

De economie van de stad had veel te maken met koloniale handel. Drie eeuwen lang werd vanuit ’s-Hertogenbosch gehandeld met gebieden die onder koloniaal bestuur stonden. Winsten uit deze handel versterkten de positie van rijke families in de stad. In de zeventiende, achttiende en negentiende eeuw woonden ook mensen van kleur in de Bossche binnenstad. Hun aanwezigheid laat zien dat de koloniale wereld niet ver weg was, maar juist zichtbaar in het straatbeeld, huizen en in relaties tussen mensen.

Reactie college

Het college: “We willen samen leren van ons verleden, in eerlijkheid en respect, zodat we bouwen aan een verbonden toekomst. We willen elkaar blijven ontmoeten, in waarheid en vertrouwen. Dit onderzoek vormt zo een belangrijke eerste stap in een vollediger beeld van onze gezamenlijke geschiedenis.

De Koning en ook de minister-president onderbouwden onze nationale excuses helder: in het toenmalige Nederland was lange tijd een overduidelijke afwezigheid aan handelen tegen deze misdaad tegen de menselijkheid. Men handelden volgens de wet, maar moreel volstrekt onjuist. In lijn met die doorleefde en namens ons allen uitgesproken nationale excuses vraagt dat van ons, als stadsbestuur van ’s-Hertogenbosch, een passend vervolg.”

Terugkijken én vooruit

Het college wil de resultaten van het onderzoek gebruiken om de geschiedenis van ’s-Hertogenbosch vollediger te maken. Dat doen we samen met het comité Keti Koti, vereniging HONI ’42-’49, kennisinstellingen en bredere maatschappelijke en culturele partners. Onder andere door een vervolgonderzoek naar de invloed van het koloniale verleden op het heden, in samenwerking met andere overheden.

Ook wordt gewerkt aan manieren om het slavernijverleden in de stad zichtbaar te maken, bijvoorbeeld door verhalen en gezichten van tot slaaf gemaakten een plek te geven. Daarnaast bereidt de gemeente samen met partners, de oprichting van een monument voor het slavernijverleden voor, zoals de raad in 2022 heeft gevraagd.

Meer informatie

Het onderzoek Vergeten Verhalen vormt een belangrijke stap in het inzicht in de koloniale geschiedenis van ’s-Hertogenbosch. De onderzoeksresultaten zijn verwerkt tot het boek Vergeten Verhalen. Het boek is gratis te downloaden via de website van Radboud University Press. Daarnaast is het boek te koop via de Radboud Universiteit.

Lees de bijdrage van burgemeester Jack Mikkers (pdf) tijdens de boekpresentatie.